Czy robiąc darowiznę uniknę komornika?

Kontynuujemy wątek egzekucji komorniczej, ponieważ jest to zawsze aktualny temat, który budzi wiele obaw i pytań. Najlepiej tego typu wątpliwości omawiać na konkretnym przykładzie, dlatego przedstawiamy teoretyczną możliwość. Sytuacja wygląda następująco. Bank nasłał komornika, ponieważ dłużnik przestał spłacać raty kredytu. Komornik wszczął egzekucję komorniczą. Chcąc uniknąć sytuacji, że komornik zajmie cały majątek, osoba ta w międzyczasie w darowiźnie przekazała mieszkanie i działkę. Teraz komornik chce skierować sprawę do prokuratury. Czy takie postępowanie podlega karze? Jakie można ponieść konsekwencje?

Niestety takie działanie jest nielegalne i podlega karze na podstawie art. 300 Kodeksu karnego (Ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny Dz.U. nr 88, poz. 553 ze zm.), który mówi, że dłużnik, który w celu uniemożliwienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela, popełnia przestępstwo. Wyżej opisane działanie, a więc wyzbycie się majątku przez dłużnika, prowadzi do tego, że czynności komornika stają się bezskuteczne, a w konsekwencji prowadzi do umorzenia prowadzonego przez niego postępowania. Należy stwierdzić, że udaremnianie egzekucji komorniczej jest bezprawne i niesie za sobą konsekwencje prawne. Za niespłacone długi nie można co prawda trafić do więzienia, ale już za ukrywanie przed komornikiem majątku grozi odpowiedzialność na drodze karnej.

Przykładem takiego działania będzie sprzedaż bądź darowanie składników majątku np. sprzedaż samochodu bądź gruntu, przepisanie na kogoś mieszkania itp. Należy wspomnieć, że nielegalne jest wyzbywanie się zajętego majątku lub zagrożonych zajęciem komorniczym poszczególnych składników majątku. Ponadto karalne jest takie postępowanie, które całkowicie udaremnia egzekucję komorniczą - wtedy dłużnik nie posiada żadnych przedmiotów, z których komornik może uzyskać środki na zaspokojenie wierzyciela, jak i takie, które prowadzi tylko do częściowego wyegzekwowania długu.
Jeżeli występuje sytuacja, że dłużnik dokona darowizny części swojego majątku, ale czynność ta nie wpływa na możliwość egzekucji komorniczej zaspokajającej roszczenia wierzyciela, ponieważ dłużnika ma jeszcze inne składniki majątku, które można zlicytować na licytacji komorniczej, to takie działanie jest jak najbardziej dopuszczalne.

Czego komornik nie może zająć?

Jakich rzeczy komornik sądowy nie może zajmować? Czy komornik w ramach egzekucji komorniczej może zająć wszystkie pieniądze zgromadzone na koncie bankowym? Jaka część wynagrodzenia za pracę podlega egzekucji?

Egzekucja komornicza z konta bankowego

Najczęściej stosowanym i skutecznym sposobem egzekucji jest zajęcie rachunku bankowego należącego do dłużnika. Konto bankowe będzie pierwszą rzeczą, którą będzie się starał namierzyć komornik. Jest to dość proste, ponieważ do założenia konta bankowego konieczne jest okazanie dowodu osobistego oraz rejestracja numeru PESEL.

Jednak komornik prowadzący egzekucję komorniczą nie może zająć wszystkich pieniędzy znajdujących się na rachunku. Jeżeli środki pieniężne znajdują się na rachunku oszczędnościowym, oszczędnościowo-rozliczeniowym lub rachunku terminowym, lokacie oszczędnościowej, to niezależnie od liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia do wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku. Wysokość tego wynagrodzenia określa informacja ogłaszana jest przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego. Tutaj jednak trzeba dodać, że wierzytelności z rachunku bankowego stanowiące wkład oszczędnościowy podlegają egzekucji na zaspokojenie alimentów w pełnej wysokości.

Zajęcie wynagrodzenia za pracę

Komornik nie może zająć dłużnikowi całego wynagrodzenia za pracę. Najwięcej można zająć w przypadku egzekucji alimentów, ponieważ komornik może potrącić pracownikowi na ten cel z pensji do 60% wynagrodzenia po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Zajęciu podlega też nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej.
Jeżeli egzekucja komornicza ma na celu zaspokojenie innych należności, to komornik zajmie pracownikowi maksymalnie połowę wynagrodzenia.
Istnieje jeszcze kwota wolna od potrąceń. Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

1. minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
2. 75% wynagrodzenia obliczonego jak w pkt 1 - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,
3. 90% wynagrodzenia obliczonego jak w pkt 1 - przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 Kodeksu pracy.

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty te ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.

Egzekucja z ruchomości

Naturalną rzeczą jest, że komornik nie może zająć wszystkich rzeczy należących do dłużnika. W obowiązujących przepisach istnieje cała lista rzeczy, z których nie można prowadzić egzekucji, ponieważ służą one dłużnikowi i jego rodzinie do zapewnienia minimum egzystencji. Wśród ruchomości, które pozostają poza zasięgiem komornika znajdują się narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych. Komornik podczas prowadzenia czynności egzekucyjnych jest zobowiązany ustalić czym zawodowo zajmuje się dłużnik i czy narzędzia i inne przedmioty są mu konieczne do wykonywania pracy. Jeśli komornik zajmie taką rzecz, można żądać zwolnienia tej rzeczy spod egzekucji lub złożyć do sądu skargę na czynności komornika.
Egzekucji nie podlegają ponadto urządzenia domowe, pościel, bielizna, ubrania, zapasy żywności i opału na okres jednego miesiąca, niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny. Dodatkowo komornik nie może zajmować przedmiotów niezbędnych do nauki, osobistych dokumentów, przedmiotów służących do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmiotów codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową.

Egzekucja długu przez komornika

Jeśli jesteś wierzycielem i chcesz odzyskać należny ci dług musisz złożyć do sądu wniosek o wszczęcie egzekucji. We wniosku tym musisz wskazać składniki majątku dłużnika. Na odstawie tych informacji komornik podejmie działania mające na celu egzekucję długu. Dotyczy to również dłużników alimentacyjnych. Jeśli nie potrafisz wskazać tych składników, możesz zlecić poszukiwanie majątku dłużnika komornikowi. Komornik dysponuje odpowiednimi narzędziami i uprawnieniami umożliwiającymi mu dotarcie do informacji o zatrudnieniu, osiadanym majątku, o samochodach, podatkach itp. Określone instytucje, w tym również urzędy skarbowe i ZUS, są zobowiązane do udzielania informacji komornikom prowadzącym postępowanie egzekucyjne. Taka usługa, poszukiwania majątku jest oczywiście płatna, ale przynosi efekty. Na podstawie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji wysokość opłaty poszukiwanie majątku dłużnika wynosi:

• 3% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego pobierane niezależnie od wyniku poszukiwania. Jest to opłata początkowa i bez jej zapłacenia komornik zwraca wniosek.
• Jeśli komornik znajdzie majątek dłużnika, należy mu się 5% wartości szacunkowej odnalezionego przez komornika majątku dłużnika, jednak nie więcej niż 100% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Opłatę tą zmniejsza się o opłatę początkową.

Co może zająć komornik?

Samo znalezienie majątku jeszcze nie oznacza, że dany dług będzie ściągnięty. Dodatkowo może się okazać, że z jakichś powodów nie można zająć określonych składników majątku. Po ustaleniu przez komornika majątku trzeba określić jakie świadczenia mogą być zajęte przez komornika. Komornik może prowadzić egzekucję z:

• nieruchomości
• ruchomości (np. samochodów)
• wynagrodzenia za pracę
• z rachunków bankowych
• z wierzytelności (wynagrodzenie z tytułu umowy o dzieło) oraz z innych praw majątkowych (np. udziały w spółce).

Istnieją jednak pewne ograniczenia w egzekucji wynikające m.in. z przepisów kodeksu postępowania cywilnego, kodeksu pracy oraz innych ustaw. Przykładowo komornik może zająć dłużnikowi wynagrodzenie za pracę. Jednak potrącenia z wynagrodzenia mogą być dokonywane:

• do wysokości 3/5 wynagrodzenia - przy egzekucji świadczeń alimentacyjnych
• do wysokości połowy wynagrodzenia - w przypadku egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych

Ponadto przepisy kodeksu pracy określają jeszcze kwoty wolne od potrąceń, których nie można zająć:

• minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów, przysługujące pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne 

• 75 % wynagrodzenia obliczonego jak wyżej przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi

• 90% wynagrodzenia obliczonego jak wyżej przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 kodeksu pracy

Istnieje również możliwość egzekucji ze środków zdeponowanych na rachunkach bankowych. Tutaj jednak występują pewne ograniczenia określone w prawie bankowym. Przykładowo, na bazie z art. 54 prawa bankowego, środki pieniężne znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia do wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego. Jednak dobra wiadomość dla wierzycieli alimentacyjnych, ograniczenie to nie ma zastosowana do alimentów, gdyż zgodnie z art. 1083 § 2 kpc wierzytelności z rachunku bankowego podlegają egzekucji na zaspokojenie alimentów w pełnej wysokości.